Zgodnie z artykułem 226 Kodeksu pracy, każdy pracodawca zatrudniający pracowników ma obowiązek oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą na wszystkich stanowiskach w obrębie zakładu. Skuteczna ocena ryzyka powinna być wyznacznikiem dla przygotowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe, ale jednocześnie stanowić jasną informację o występującym ryzyku dla wykonujących obowiązki pracowników. Przygotowana zgodnie z odgórnymi zaleceniami ocena ryzyka zawodowego jest dokumentem, z którym powinien zapoznać się każdy nowo zatrudniany pracownik. Jakie zadania ciążą na pracodawcy w ramach wykonania oceny ryzyka zawodowego, kiedy należy taką ocenę zlecić i jak należy ją później wykorzystać?
Zadania pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego
Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie swoim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz podstaw do przestrzegania obowiązujących na stanowisku zasad BHP. W każdym zakładzie pojawiają się jednak różne stanowiska, a z każdym z nich związane jest inne ryzyko zawodowe. Najniższe, charakterystyczne dla pracowników administracyjno-biurowych jest właściwie nieporównywalne z ryzykiem, na jakie narażeni są pracownicy na wysokościach, elektrycy czy magazynierzy. Każdy pracodawca ma więc obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na każdym stanowisku funkcjonującym w obrębie jego firmy i poinformowania każdego pracownika o ryzyku zawodowym i zasadach ochrony przed zagrożeniami w jego środowisku pracy.
Co do zasady, pracodawca powinien być nie tylko świadomy ryzyka zawodowego występującego na poszczególnych stanowiskach w obrębie jego zakładu, ale też podejmować wszelkie działania prewencyjne zmniejszające to ryzyko. Zgodnie z definicją podawaną przez normę PN-N-18002, za ryzyko zawodowe uważa się prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty i związanych z wykonywaną pracą. W takim rozumieniu, ocenę ryzyka zawodowego należy traktować jako odgórnie narzucony mechanizm oceny i analizy wszystkich czynników występujących w środowisku pracy, które mogą zaszkodzić pracownikom. Ocena ryzyka zawodowego powinna sprawdzać, czy zastosowane środki bezpieczeństwa chronią pracowników przed zagrożeniami i ustalać dalsze kierunki działania eliminujące wysoki stopnień ryzyka pracy na danym stanowisku.
Ocena ryzyka zawodowego nie musi być przeprowadzana przez niezależną, zewnętrzną jednostkę – pracodawca ma obowiązek jej przygotowania, co w praktyce oznacza że może zrobić to w dowolny, najwygodniejszy dla siebie sposób. Najczęściej wykorzystuje się więc w tym celu gotowe formularze oceny ryzyka zawodowego lub zleca przeprowadzenie oceny specjalistom ds. BHP działającym w firmie lub pozyskanym przez outsourcing.
Kiedy ocena ryzyka zawodowego jest konieczna?
Ocenę ryzyka zawodowego zleca się bezwzględnie podczas tworzenia nowych stanowisk pracy, a więc także przed rozpoczęciem działalności firmy i zatrudnieniem pracowników. Zgodnie z Kodeksem pracy, zatrudniany pracownik musi być poinformowany o występującym ryzyku zawodowym w momencie zatrudnienia, a więc ocena ryzyka musi być wykonana przed przystąpieniem do procesu rekrutacyjnego pierwszych pracowników firmy. Rozpoczęcie działalności to jednak nie jedyny przypadek, w którym przeprowadzona od nowa ocena ryzyka zawodowego będzie konieczna.
Pracodawca ma obowiązek zlecenia lub przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk w momencie wprowadzenia zmian organizacyjnych lub technologicznych na danym stanowisku. Jeśli więc na stanowisku pojawi się nowa maszyna, zmieni się charakter wykonywanej pracy bądź nastąpią inne zmiany wpływające na dynamikę pracy na danym stanowisku, ocena ryzyka będzie konieczna. Dodatkowo, ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzić po każdym wypadku przy pracy oraz w momencie, gdy na stanowisku zastosowano nowe środki ograniczające narażenie pracownika na uciążliwe lub szkodliwe czynniki środowiska pracy.
Skutecznie przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego wykorzystująca dostępne, sprawdzone schematy testowania poszczególnych środowisk pracy powinna być przeprowadzana stosunkowo regularnie i bezwzględnie zawsze wtedy, gdy na danym stanowisku nastąpiły jakieś zmiany lub zdarzył się wypadek. Sam proces oceny, jeśli ta wykonywana jest regularnie nie zajmuje wiele czasu i może być przeprowadzony bez nadmiernej ingerencji w dynamikę funkcjonowania całej firmy.
Dlaczego ocena ryzyka zawodowego jest konieczna?
Wiele firm podchodzi dość sceptycznie do konieczności regularnego testowania i weryfikowania oceny ryzyka zawodowego w obrębie swojego zakładu pracy, szczególnie gdy ocena ta jest wykonywana przy niewielkich zmianach nie wpływających w żaden sposób na poprawę lub obniżenie bezpieczeństwa pracownika na danym stanowisku. W praktyce jednak prowadzenie regularnej oceny ryzyka zawodowego przynosi korzyści dla pracowników i pracodawców, dając pewność tworzenia bezpiecznego środowiska pracy, ale też dając pracodawcy bazę do dalszego działania i udoskonalania poziomu bezpieczeństwa w swojej firmie.
